Instrumenty związane z planowaniem przestrzennym najbardziej istotną rolę odgrywają na szczeblu lokalnym. Zgodnie z zasadą samodzielności planistycznej gminy to właśnie podstawowe w polskim systemie jednostki samorządu terytorialnego powinny w najszerszym stopniu kształtować i prowadzić politykę przestrzenną, w tym przesądzać o możliwościach zagospodarowania i przeznaczenia terenu. Oczywiście nie może to oznaczać, że organy gminy w swoich działaniach są nieograniczone. Wręcz przeciwnie: ogranicza je wiele czynników, w tym - w jakimś stopniu - polityka przestrzenna województwa.